Mümeyyiz Küçük Ne Demek?
Hayatta kimi kavramlar vardır ki, kulağa yabancı gelir ama aslında hepimizin hayatında yeri vardır. “Mümeyyiz küçük” de bu kavramlardan biridir. İlk kez duyan biri için biraz eski ya da hukuki bir terim gibi görünebilir. Oysa arkasında, çocukluk, haklar ve toplumsal düzenle ilgili oldukça önemli bir anlam taşır. Bu yazıda hem kavramın ne olduğunu verilerle ve örneklerle açacağız hem de gerçek yaşamdan hikâyelerle bu konunun insan hayatına nasıl dokunduğunu birlikte inceleyeceğiz.
Mümeyyiz Küçük Kavramının Tanımı
Hukuki Bağlamda Mümeyyiz Küçük
“Mümeyyiz küçük”, hukuk dilinde ayırt etme gücüne sahip olan ama henüz reşit olmayan çocuk anlamına gelir. Türk Medeni Kanunu’na göre, ayırt etme gücüne sahip olmak, bir kişinin yaptığı işin sonuçlarını kavrayabilmesi demektir. Yani, 7 yaşındaki bir çocuğun oyuncağını başkasına verdiğinde geri isteyebileceğini bilmesi ya da 14 yaşındaki bir çocuğun sözleşme imzaladığında bunun sorumluluk doğuracağını anlaması buna örnektir.
Verilere baktığımızda, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2023 raporuna göre Türkiye’de 18 yaşın altında yaklaşık 22 milyon çocuk bulunuyor. Bu grubun içinden “mümeyyiz” sayılabilecek kesim, özellikle 7-18 yaş arasındaki, davranışlarının sonuçlarını fark edebilen çocukları kapsıyor.
Toplumsal ve Kültürel Yönü
Mümeyyiz kavramı, yalnızca hukuk kitaplarında kalmaz; aile içinde, okulda ve toplumda da karşımıza çıkar. Örneğin bir öğretmen, öğrencisinin davranışlarının sorumluluğunu üstlenmesini beklediğinde, aslında çocuğun mümeyyiz olup olmadığını gözlemlemiş olur.
Kültürel olarak da, çocukların erken yaşta sorumluluk bilincine sahip olması, aile büyükleri tarafından değer verilen bir özellik olarak görülür. Anadolu’da bir çocuğun “artık söz dinleyen ve davranışlarının farkında olan” hale gelmesine, mümeyyiz olmanın kültürel karşılığı diyebiliriz.
Gerçek Hayattan Örnekler
Aile İçi Bir Hikâye
Ayşe, 10 yaşında bir çocuk. Kendi harçlığını biriktirip istediği kitabı alabiliyor. Bir gün, arkadaşına kalemi hediye ettikten sonra onu geri isteyemeyeceğini fark ediyor. İşte bu farkındalık, Ayşe’nin mümeyyiz bir çocuk olduğunu gösterir. Çünkü o artık verdiği kararın sonuçlarını ayırt edebilecek düzeydedir.
Günlük Hayatta Karşılığı
Birçok ailede, çocuklara küçük alışverişler yaptırılır. Marketten ekmek almak, bakkala gidip para üstünü kontrol etmek gibi görevler, aslında onların mümeyyiz olma yolundaki ilk adımlarıdır. Psikologlar, bu tür küçük sorumlulukların çocukların özgüvenini artırdığını ve toplumsal bilinçlerini geliştirdiğini söylüyor.
Mümeyyiz Küçük ve Hukuki Sorumluluklar
Sözleşmeler ve İşlemler
Mümeyyiz çocuk, bazı hukuki işlemleri yapabilir. Ancak bu işlemler genellikle küçük çaplıdır ve aile onayı gerekebilir. Örneğin, kendi harçlığıyla bir oyuncak almak ya da küçük bir abonelik yapmak, çocuğun kendi iradesiyle gerçekleştirebileceği işlemler arasındadır.
Cezai Ehliyet
Ceza hukuku açısından, mümeyyiz küçüklerin durumu farklıdır. Türk Ceza Kanunu’na göre 12 yaşını doldurmayan çocukların cezai sorumluluğu yoktur. 12-15 yaş arasındaki çocukların ise işledikleri fiilin sonuçlarını kavrayıp kavrayamadıklarına bakılır. Bu sınır da aslında mümeyyiz olup olmadıklarını anlamada kullanılır.
Mümeyyiz Küçük Olmanın Önemi
Mümeyyiz kavramı, yalnızca hukukun değil, aynı zamanda eğitimin ve aile içi ilişkilerin de merkezindedir. Bir çocuğun mümeyyiz hale gelmesi, onun artık hayata daha bilinçli bakmaya başladığını gösterir. Bu süreç, yetişkinliğe geçişin en önemli adımlarından biridir.
Sonuç
“Mümeyyiz küçük” terimi kulağa resmi gelse de aslında hayatımızın tam ortasında duran bir kavramdır. Çocuğun kendi seçimlerini yapabilmesi, sorumluluk alabilmesi ve kararlarının sonuçlarını fark edebilmesi, hem ailesi hem de toplum için kıymetlidir.
Peki sizce, çocukların hangi yaşta mümeyyiz hale geldiğini daha net gözlemleyebiliriz? Ailenizde ya da çevrenizde bu farkındalığı gösteren bir örnek oldu mu? Görüşlerinizi ve deneyimlerinizi yorumlarda paylaşarak bu sohbeti hep birlikte büyütelim.