Giriş: Ekonomistin Perspektifinden – “Kaynaklar Sınırlı, Seçimler Kaçınılmazdır”
Bir ekonomist açısından baktığımızda, her bölgenin sahip olduğu üretim faktörleri, coğrafi avantajları ve kurumsal kapasitesi sınırlıdır. Bu bağlamda Ordu ili için de geçerli bir tespit söz konusudur: Doğal kaynaklar, emek, üretim altyapısı ve pazarlama imkânları sınırlıdır; bu nedenle “hangi ürünü önceliklendirmeliyiz?” sorusu kaçınılmazdır. Coğrafi işaretli bir ürünün seçilmesi, bölgesel ekonomi açısından hem bireysel kararları hem toplumsal refahı doğrudan etkilemektedir. Bu yazıda, Ordu’nun tescilli ürünü kimdir sorusunu ekonomi perspektifinden ele alarak, piyasa dinamikleri, bireysel üretici kararları ve toplumsal refah ilişkisi çerçevesinde değerlendireceğiz.
—
Ordu’nun Coğrafi İşaretli Ürünü: “Ordu Kivisi” ve Ekonomik Önemi
Ordu ilinde pek çok yöresel ürün coğrafi işaret almış olmakla birlikte, öne çıkan ve özellikle üretim hacmi, marka değeri ve gelir potansiyeli ile dikkat çeken ürün “Ordu Kivisi”dir. 2019 yılında coğrafi işaret belgesi almış olan Ordu Kivisi, kendine özgü aroma, depo dayanıklılığı ve pazarda artan tanınırlığıyla üretici açısından bir tercih haline dönüşmüştür. [1]
Ekonomik açıdan bu seçim şu nedenlerle kritik:
– Üretim alanı artıyor: Modern kivi bahçeleri kurulmakta ve birim alan getirisi yükselmekte. [1]
– Marka gücü oluşuyor: Coğrafi işaret etiketi sayesinde pazar güveni artıyor. [2]
– Alternatif ürünlere kıyasla katma değer potansiyeli yüksek: Kivi üretiminde erken hasat yapılmaması gibi kalite unsurları üreticiye doğrudan yansıyor. [3]
Dolayısıyla, Ordu için “hangi tescilli ürün?” sorusunun cevabı tek bir ürünle sınırlı olmayabilir ama ekonomik anlamda en belirgin aday Ordu Kivisi’dir.
—
Piyasa Dinamikleri ve Veri Sınırlılığı
Piyasa dinamikleri açısından baktığımızda, Ordu Kivisi’nin serbest piyasa koşullarında karşılaştığı fırsatlar ve engeller şu şekilde özetlenebilir:
– Arz ve talep ilişkisi: Kivi üretim alanlarının artmasıyla arz yükseliyor, ancak kalite kontrolü ve olgunluk kriterleri (örneğin %6,5‑7 kuru madde oranı) sağlanmazsa hem ürün değeri düşer hem pazar güveni zedelenir. [4]
– Fiyat sinyalleri: Bu sezon için birinci sınıf kivinin kilogram fiyatı 80 TL, ikinci sınıf 40 TL, üçüncü sınıf 25 TL olarak ilan edilmiştir. [5] Bu tür fiyat katmanları üretici kararlarını direkt etkiler; hangi çeşide yönelirim, hangi kaliteyi üretirim gibi.
– Pazar erişimi ve marka etkisi: Coğrafi işaret etiketi, hem iç pazarda hem ihracatta güven oluşturur ancak bu avantajın sürdürülmesi için üretim koşulları, lojistik ve kalite yönetimi eş zamanlı gelişmelidir.
– Veri sınırlılığı: Ne var ki bölgesel düzeyde ürün başına detaylı gelir, maliyet, işçilik gibi veri eksiklikleri vardır. Bu durum ekonomi modeli kurmayı zorlaştırır. Analiz yaparken “veri sınırlılığı” ekonomistin sürekli dikkat etmesi gereken bir husustur.
—
Bireysel Kararlar ve Üretici Tercihleri
Üreticiler açısından kararlar şu üç eksende yer alır: hangi ürüne yönelmek, hangi kalite düzeyinde üretmek ve hangi pazara çıkmak. Ordu Kivisi özelinde bu kararlar şöyle şekillenmektedir:
– Ürün tercihinde risk‑getiri analizi: Üretici elinde — fındık dışında — alternatif ürün seçenekleriyle karşı karşıya. Kivinin birim alandaki getirisi yüksek olduğu belirtiliyor. [1] Bu durum üreticiyi kiviye yönlendirebilir.
– Kalite ve zamanlama kararları: Üreticinin erken hasat yapması, ürünün kalitesini düşürerek uzun vadede marka değerine zarar verebilir. Bu nedenle “erken hasat mı yoksa bekleme mi?” kararı önemlidir. [3]
– Pazarlama kanalı seçimi: Üretici, coğrafi işaretli Ordu Kivisi markasını değerlendirerek yerel pazar mı yoksa ihracat/premium pazar mı hedefleyecek kararını verir. Bu karar, lojistik, işçilik maliyetini, kalite kontrol maliyetini ve risk primini içerir.
Bu bireysel kararların toplamı ise toplumsal refah üzerinde etkilidir; üreticilerin kazancı yükseldiğinde bölge ekonomisi canlanır.
—
Toplumsal Refah, Bölgesel Kalkınma ve Gelecek Senaryoları
Bir bölgedeki bir ürünün tescillenip pazarda başarıya ulaşması, sadece üretici kazancı değil, bölgesel kalkınma açısından da önemlidir. Ordu örneğinde bu bağlamda şu hususlar dikkat çekicidir:
– Katma değer artışı ve istihdam: Kivi bahçelerinin modernizasyonu, işçilik ihtiyacını artırır; genç işgücüne fırsatlar doğar. İl ekonomisine katkılar 300 milyon TL düzeyinde ifade edilmektedir. [6]
– Markalaşma ve tanıtım etkisi: Coğrafi işaret, turizm ve gastronomi bağlamında bölgeyi farklılaştırır. Bu da dolaylı olarak hizmet sektörünü ve bölgesel tüketimi canlı tutar.
– Sürdürülebilirlik riski: Kaynaklar sınırlıdır; iklim değişikliği, hastalıklar, erken hasat gibi riskler üretimi ve kaliteyi tehdit edebilir. Dolayısıyla toplumsal refahın sürdürülebilirliği garantide değildir.
– Geleceğe dönük senaryolar:
1. Pozitif senaryo: Üreticiler kaliteyi koruyup pazarlama kanallarını genişletirse, Ordu Kivisi yüksek katma değerli ihracata yönelerek bölge için önemli bir gelir kaynağı olabilir.
2. Orta senaryo: Üretim artar fakat kalite kontrol zayıf kalırsa fiyat düşebilir, marka değeri zarar görür, üreticilerin kazancı sabit kalabilir.
3. Negatif senaryo: İklim ya da hastalık kaynaklı verim düşüşü meydana gelirse, üretici alternatif ürünlere yönelecek, Ordu Kivisi markası gerileyebilir ve bölgesel refah azalabilir.
Dolayısıyla, toplumsal refah açısından Ordu Kivisi’nin başarısı, sadece mevcut üretim düzeyine değil, kalite, pazarlama, sürdürülebilir üretim ve kurumsal altyapıya bağlıdır.
—
Sonuç
Ordu ilinin tescilli ürünü sorusuna ekonomik perspektifle baktığımızda, öne çıkan ürün Ordu Kivisi olmakla birlikte, bu tercih sadece teknik bir tescil kararı değildir; bir bölge ekonomisinin kararlarıyla, bireysel üretici tercihlerinin toplamıyla ve piyasadaki dinamiklerle şekillenen bir süreçtir. Kaynakların sınırlılığı, kalite kontrol ihtiyacı, pazarlama becerisi ve dış pazar ilişkileri bu süreci belirgin biçimde etkiler. Bu bağlamda, bireylerin ve toplumun refah düzeyi için kritik olan “hangi ürüne yönelmeliyim?”, “nasıl rekabet edebilirim?”, “kaliteyi nasıl korurum?” gibi sorularda verilecek kararlar hem bugün hem de gelecek için belirleyicidir.
Gelecek senaryolarını düşündüğümüzde, Ordu Kivisi belki sadece bir meyve değil; bölgesel ekonomi için hem bir fırsat hem de bir test alanı olarak karşımızdadır.
—
Sources:
[1]: https://ordu.tarimorman.gov.tr/Sayfalar/Detay.aspx?TermId=516cff23-7eff-45a1-8cf5-fe055d4fe1b4&UrlSuffix=1490%2FCografi-Isaretli-Ordu-Kivisinde-Hasat-Basladi&utm_source=chatgpt.com “COĞRAFİ İŞARETLİ “ORDU KİVİSİ”NDE HASAT BAŞLADI”
[2]: https://www.karadenizekonomi.com.tr/bolgesel/ordu-haberleri/cografi-isaretli-ordu-kivisinin-tadini-kacirmayalim/18158/detay?utm_source=chatgpt.com “Coğrafi işaretli ordu kivisinin tadını kaçırmayalım”
[3]: https://www.haberturk.com/ordu-haberleri/115196329-orduda-kivi-icin-erken-hasat-uyarisi?utm_source=chatgpt.com “Ordu’da kivi için ‘erken hasat’ uyarısı – Ordu Haberleri – Habertürk”
[4]: https://www.orduolay.com/haber/26737709/cografi-isaretli-ordu-kivisinde-erken-hasat-tehlikesi?utm_source=chatgpt.com “Coğrafi İşaretli Ordu Kivisinde Erken Hasat Tehlikesi!”
[5]: https://www.aksiyon.com.tr/ordu-nun-cografi-isaretli-kivisinin-kilogram-fiyati-aciklandi-204383?utm_source=chatgpt.com “Ordu’nun coğrafi işaretli kivisinin kilogram fiyatı açıklandı”
[6]: https://www.ordugazete.com/ordu-nun-cografi-isaretli-kivide-hasat-basladi/45329/?utm_source=chatgpt.com “Ordu’nun Coğrafi İşaretli Kivide Hasat Başladı”